شب مهجور در عمارت حاج رییس؛ اشک های حیدو، نوای فرج و بغض احسان / «مگر جنوب چه دارد غیر از درد و رقص؟»

فرهاد عشوندی: حسین رومی روی استیج نشسته، میکروفن در دست دارد و می خواند؛ بالای سرش احسان، ادریس، پیمان، حسین، پوریا، مریم،پگاه، آراد کوچولو و تک تک بچه های تیم کوچه ایستاده اند و با او می خوانند:

«دنیا گذران و کار دنیا گذران

خوش پیر شوی ای یار جوان

من نغمه سرای دل عاشق پسرم»

آن تک دست های بندری و هم نوایی مهمانان ویژه سکانس پایانی از سانس غریبانه اختتامیه جشنواره مردمی کوچه بوشهر است. آنجا که یکی از سمت درعمارت تاریخی حاج رییس التجار با فریاد وارد می شود که قطع کنید، آمدند…

«رییس التجار» آن عمارت سیمانی قجری تو در تو که یک سویش به دریاست و سوی دیگرش از بلوار گمرک به کوچه های بافت تاریخی شهر مشرف است. بافتی که قدمتش به دوره افشاری بر می گردد.

خانه حاج رسول، که دو سده پس از او درهایش به روی مردم بوشهر و توریست هایی از سراسر کشور گشوده شد و صدای دمام و نی انبان و جاشوهای خیام خوان در آن طنین انداز شد.

شب هشتم، شب اختتامیه بود. اختتامیه ای در ترس که نه می شد درست دست زد، نه رقصید و نه شوری گرفت. اصلا مگر می شود فرج علیپور بخواند، سازهای لری بنوازند و دستمال های سفید بالا نروند؟ مگر می شود حیدو بخواند:«قِشنگ…» و تو دست بندری نزنی؟

اگر از احسان و تیمش بپرسی، می گویند بله می شود. وقتی در لحظه پایانی اختتامیه غریبانه با انگشت شماری مهمان ویژه در عمارت در بسته حاج رییس، وسط خواندن حسین رومی نور قرمز چراغ های گردان روی صورت آنها که بر استیج هستند، می افتد و آن گماشته جلوی در سراسیمه می آید و با دست علامت می دهد تمامش کنید که رسیدند. همان جا که درها باز می شود و بین آن نورهای قرمز«آنها» می آیند و مهمان ها یک به یک باید خارج شوند، یعنی می شود فرج بخواند و کسی دستمال به دست وسط نپرد و لری نرقصد. یعنی دست بندری هم تعطیل…

این لحظه پایانی سومین دوره جشنواره ای ست که توانست بوشهر را در صدر اخبار کشور قرار دهد. جشنواره ای کاملا خصوصی که با نوای موسیقی و قدرت قصه خوانی و تصاویر جذاب دریا و سوز نی و دمام و سنج، بوشهر را از دوم اسفند تا شب هفتم به خانه های تک تک مردم ایران برد. ویدیوهایی از قصه خوانی سروش صحت ، همخوانی محمد بحرانی با هله هلمه مانی خواننده بوشهری و آن شب هفتم زیبر آن باران سیل آسا، محمد لاریان خواننده «سریا» با تمام وجودش برای 4 سانس متوالی خواند: «دس چشات دلی دلی شعر یادم ر…، تو موهات دست، دلی دلی شعر یادم ر…»

تمام آن شب هایی که محمد بحرانی و مسافران در کوچه های بافت قدیم خواندند و محلی ها برای شان ساز زدند. همان شب هایی که برادران عبدی پور از سروش صحت و اردشیر رستمی تا دیگر چهره های فرهنگی و موسیقی بومی محلی را به کوچه های بوشهر کشاندند تا تصاویر این هم نوایی چنان در کشور بپیچد که هر ایرانی که توانست خود را به بوشهر برساند و هر ایرانی که به بوشهر نرفته بود یک هدف در میان مقاصد سفرش پر رنگ شود: بوشهر، بافت قدیمی و ساحل دلفین!

«آنجا که نمی توانی بگویی می خواهم بروم یک مکان تاریخی اش را ببینم، ولی سه چهار روز که در کوچه هایش راه می روی، می بینی چه آدم های بزرگی هستند.» این همان تعریفی از بوشهر است که احسان عبدی پور، نویسنده و کارگردان و مدیر فستیوال بوشهر در توصیف زادگاهش گفته است.

تصویر و نوایی که این بار هم خیلی سریع جواب داد. کافی است در سطح شهر با اسنپ تردد کنی و از راننده ها بپرسی: «بابا اصلا قیامتی بود. نمی تونن شادی و کاسبی ملت رو ببینن. جا برای سوزن انداختن نبود. جا خواب که هیچی، اسنپ هم گیرت نمی اومد. چه فایده، «کیچه»ها رو بستن برای مسافر اخم بکنی دیگه نمیاد که.»

اسنپی اول، دوم ، سوم ، جاشوهای کنار لنج های جفره، مسیول نوبت دهی رستوران قوام، آن پیرمرد گردنبند فروش کنار ساحل دلفین و تمام کافه ای های کنار ساحل چیزی شبیه به این را می گویند.

حتی آن راننده اسنپ شب آخر که مسافرش را درست بعد اختتامیه از جلوی عمارت حاج رییس و وسط ماشین های انتظامی سوار می کند. همان او که چهره ای مذهبی دارد و دارد با تلفن همراهش با دیگرانی درباره وضعیت شکننده شیخ در انتخابات حرف می زند. او که می گوید آنچه در «کیچه»ها اتفاق افتاد باب سلیقه اش نبوده اما بالاخره مردم هم شادی می خواهند. حالا 4 نفر هم خوانده باشند. اینکه دختربچه ای را سوار کرده که از مشهد با اتوبوس خودش را رسانده بوده بوشهر که یک شب در جشنواره باشد و برگردد. از آدم های مختلفی که این روزها درون شهر دیده بوده. از حال خوب و رونق کاسبی همشهری هایش.

حال خوب بوشهردر این روزها صدای گشت های سطح دریای فانتوم های پایگاه شکاری را هم خوش نوا کرده است. که انگار طاها عمرانی با ممرضا ، با بچه های سنگار ، با امیر میرشکاری ، همه با هم جمع شدند و دارند برای مردم از آن بالا به یاد ابراهیم منصفی فقید می خوانند:« خزان زرد ای سالو نوبتی تمومن ، بهار از راه ارسیدن زندگی چه جورن». مثل والتس بوشهری یا نوای شروه و خیام خوانی…

اما باز همین شادی حداقلی برتافته نشد. کوچه ها را از شب هفتم بستند. تابلوی ورود ممنوع بر بافت قدیم زدند. اجراهای شب هفتم را به سالن سینما منتقل کردند که مبادا مردم در «کیچه»ها بزنند و بخوانند و کمی فراتر از انتظارشان خوش باشند.

دو سانس پایانی و اختتامیه که شب اجرای موسیقی سنتی لرستانی بود، هم به کل تعطیل شد وفرج علیپور و گروهش با آن صدای هیجان انگیزشان هم مجله عصر نو “کنسل شد” بر اجراهای شان خورد.

تا گروه برگزاری با شرمندگی اعلام کنند هزینه بلیت ها به مردم بر می گردد اما آن سگرمه های در هم…

آن حال های گرفته اگر به آخرین اجرا، اقلا برای دل خودشان ختم نمی شد، انگار همه چیز نیمه کاره مانده بود. گروهی که از همان شب اول و بعد کنسل شدن اجرای حیدو حاضر نشد وارد چالش شود؛ حتی بعد از اتفاقات شب هفتم. آنها که بنای شان بر اجرا بود و حال خوب. که «جنوب مگر چه دارد جز اندوه و رقص، از غم زیاد است که می رقصیم.» این را احسان عبدی پور در یکی از همین قصه خوانی هایش گفته. اصلا برای همین اندوه و غم بود که در میانه آن اختتامیه مهجور در پله های اندرونی عمارت حاج رییس بغضش ترکید. همان جا که حیدو بالاخره گیتارش را بعد از 8 شب در دست گرفت و با بغض ترانه جدیدش را خواند. اولین اجرا از «یاری که با طیاره رفته…» ترانه ای که خودش گفت حدیث نفسش است. از یاری که در سقوط پرواز p752 از دست داده.همان هواپیمای اوکراینی معروف. همان جا که تکه یاری که با طیاره رفته را بارها با تمام وجود فریاد زد و در آخر گفت: اون از یارم که اون طور گرفته شد و این از خودم که مجوز نمی دهند برای تان بخوانم. چه کار باید بکنم که برای مردمم بخوانم؟ او که هفته بعد در تور اروپا روی استیج می رود تا برای ایرانی های آن سوی مرزها از دریا و اسم قشنگش بخواند. از یار سر تا پا قشنگ.

احسان عبدی پور همان موقع ها زد زیر گریه. همانجا روی استیج آن اختتامیه غریبانه که حتی کسی حق نداشت فیلمی بگیرد وعکسی به یادگار ثبت کند. مگر می شود حیدو روی استیج بزند زیر گریه و بقیه جمعیت اشک شان جاری نشود؟ حالا همه هم اگر خود را کنترل کنند احسان عبدی پور نمی تواند اشکش را نگه دارد. آن هم پس از آنکه از حس شرمندگی گفته بود که نسبت به حیدو دارد. از اینکه 6 روز، هر روز او را به امید اجرا در بوشهر نگه داشتند. از شبی که مادر حیدو از کیلومترها دورتر آمده بود تا اجرای پسرش را ببیند اما با دلی شکسته رفت تا همین امشب که تنها و بی بندش و دست به گیتار داشت روی استیج می زد و می خواند.

بغض عبدی پور غیر از حیدو برای جشنی بود که بر سرش خراب شد. شبی که اگر می گذاشتند با اجرای هیجان انگیز آقا فرج شروع می شد؛ خودش قصه می گفت، مُرتی عزیززاده برای شان خیام خوانی می کرد و بعد آن اجرای رسمی حیدو هدایتی در فستیوال کوچه اتفاق می افتاد. افسانه شجریان دزدکی روی سن نمی آمد و بچه های برگزاری نباید با ترس در لحظه آخر همان دنیا گذران، کار دنیا گذران را آن طور بدون دست های ممتد تماشاگران اجرا می کردند.

آنها که نشان دادند می شود بدون حمایت دولتی، با تکیه بر فرهنگ بومی اقوام، یک شهر را قطب گردشگری کشور کرد و رویای تماشایش را در دل هر ایرانی انداخت. نه مثل آقای وزیر که دوره می گردد درباره سرویس بهداشتی گپ می زند و احتمالا چندی بعد کنار قیاس صادق بوقی با مسی، از درایتش در برگزاری «فستیوال مردمی کوچه» می گوید.

بی آنکه نه آن اشک ها را دیده باشد نه خون دل های خورده شده و نه کینه های در دل مسافران مانده.

که اصلا «جنوب چه دارد غیر از درد و رقص؟»

4141