استقلال مالی زنان؛ وعده آزادی یا بردگی مدرن؟

به گزارش مجله عصر نو، تبیان نوشت: از چند دهه پیش، ایده «استقلال مالی زنان» نه فقط به عنوان یک انتخاب، بلکه به عنوان یک نسخه قطعی و نجات بخش برای زنان تبلیغ می شود. رسانه ها، فعالان اجتماعی و جریان های فکری خاص، این طور القا کردند که یک زن برای آنکه هویت، عزت نفس و قدرت واقعی داشته باشد، باید از نظر مالی کاملاً مستقل باشد.

حالا بسیاری از زنانی که با الگوی استقلال مالی همگام شدند، صراحتا اعتراف می کنند که این نسخه، بدون در نظر گرفتن تفاوت های فردی، فرهنگی و اجتماعی، به آن ها تجویز شده و چالش های بسیاری را به آن ها تحمیل کرده است: از فشار مضاعف کاری و روانی گرفته تا تغییر در جایگاهشان در خانواده و اجتماع.

سرمایه داری و فمینیسم؛ دو روی یک سکه

سیمون دوبووار در کتاب خود می گوید: «بسیاری از تغییرات اجتماعی که به عنوان پیشرفت زنان معرفی می شوند، در واقع می توانند به ابزاری برای تقویت سیستم های اقتصادی و اجتماعی تبدیل شوند» که البته همین هم شد.

سرمایه داری با ترویج استقلال مالی زنان، نه تنها نیروی کار ارزان تری را به بازار اضافه کرد، بلکه توانست زنان را به عنوان یک گروه مصرف کننده جدید به اقتصاد جهانی تزریق کند.

فمینیسم در دام سرمایه‎ داری

در بسیاری از کشورها، افزایش ورود زنان به بازار کار باعث شد هزینه های نیروی انسانی برای شرکت ها کاهش یابد، چرا که نیروی کار زنان معمولاً با دستمزدهای پایین تر و بدون حمایت های کافی جذب می شد. این روند در صنایع مختلف قابل مشاهده است. به طور خاص، صنایع مد، آرایش، بهداشت و سرگرمی نیز با هدف قرار دادن زنان به عنوان مشتریان اصلی، درآمدهای هنگفتی به جیب زدند. در واقع، استقلال مالی زنان به شکلی طراحی شد که در نهایت چرخه مصرف گرایی را تقویت کند.

این جریان فمینیست بود که با معرفی مسئله استقلال مالی زنان، نه به عنوان یک انتخاب، بلکه به عنوان یک ضرورت اجتماعی باعث شد که سرمایه‎ داری این دیدگاه را به نفع خود مصادره کند و به شکل های مختلف زنان را در تله «استقلال مالی» گرفتار سازد.

در واقع فمینیسم، که در ابتدا هدف خود را مبارزه با تبعیض های قانونی و اجتماعی می دانست، در طی زمان به ابزاری برای ترویج اصول نظام سرمایه داری تبدیل شد.

فرسودگی زنان؛ هدیه سرمایه داری به فمینیسم

از موج دوم فمینیسم به بعد، این گفتمان شکل گرفت که زنان تنها در صورتی آزاد خواهند شد که از لحاظ اقتصادی وابسته به مردان نباشند. این دیدگاه، در ظاهر به نفع زنان به نظر می رسید، اما در واقع باعث شد که بسیاری از آن ها نه تنها در محیط کار تحت فشار بیشتری قرار بگیرند، بلکه بار مسئولیت خانواده نیز همچنان بر دوش شان باقی بماند. در نتیجه، زنان بسیاری عملاً دچار فرسودگی مضاعف شدند، چرا که مجبور بودند هم در محیط کار و هم در خانواده نقش های سنتی را ایفا کنند.

نقش رسانه ها در مهندسی الگوهای زنانه

رسانه نیز به عنوان یکی از بازوهای قدرتمند سرم   ایه داری، از طریق آموزش و سیاست گذاری های بین المللی به تقویت این ایده و انتقال آن به کشورهای دیگر پرداخت. این روند باعث شد بسیاری از زنان نه تنها تحت فشار اقتصادی بیشتری قرار بگیرند، بلکه نقش های خانوادگی و اجتماعی شان نیز دچار تغییرات عمده ای شود.

سریال ها، فیلم ها و تبلیغات رسانه ای، به ویژه از دهه ۱۹۸۰ به بعد، الگویی از زن مستقل را ارائه کردند که کار، پیشرفت شغلی و توانایی تأمین مالی خود را بر هر چیز دیگری ارجح می دانست. شخصیت های زن در فیلم های هالیوودی و حتی انیمیشن های محبوب کودکان، به گونه ای طراحی شدند که این مفهوم را در ذهن نسل های بعدی نهادینه کنند. در کنار این، تبلیغات برندهای بزرگ جهانی با شعارهایی مانند “زن قوی، زن مستقل” عملاً زنان را به سمت مصرف گرایی بیشتر سوق دادند.

موج های رسانه ای که پس از این تحولات در غرب شکل گرفتند نیز به طور مستمر مفهوم استقلال مالی را به عنوان تنها مسیر برای آزادی واقعی زنان تبلیغ کردند.

در نهایت، این الگو که در ابتدا به عنوان راهی برای رهایی زنان از وابستگی معرفی شد، در عمل آن ها را به کارگزاران جدید نظام سرمایه داری تبدیل کرد. بسیاری از زنانی که روزی رؤیای استقلال مالی را در سر داشتند، حالا می بینند که نه تنها فشارهای اقتصادی بیشتری را متحمل شده اند، بلکه همچنان انتظارات سنتی از آن ها پابرجاست.

با این اوصاف این سوال همچنان باقی می ماند: آیا زنان واقعاً از این الگوی استقلال مالی نفع بردند، یا تنها خود را در دام وابستگی به سیستم اقتصادی گسترده تر گرفتار کردند؟در گزارش های بعدی این پرونده، ابعاد بیشتری از این موضوع را بررسی خواهیم کرد.

*بازنشر مطالب دیگر رسانه ها در مجله عصر نو به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان می باشد.

انتهای پیام