واکاوی ابعاد و شاخص های دولت دیجیتال

دولت به مثابه پلتفرم؛

به گزارش خبرگزاری آنا، این گزارش، از داده های ۳۸ کشور عضو این سازمان در سال های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ استفاده کرده و هدف آن سنجش میزان بلوغ دولت دیجیتال در این کشورها است. سنجش میزان بلوغ دولت دیجیتال کشورها در شش بُعد «دیجیتال براساس طراحی»، «داده محوری»، «دولت به مثابه سکو (پلتفرم)»، «شفافیت به صورت پیش فرض»، «کاربرمحوری» و «فعال بودن دولت در پیش بینی نیازها» انجام پذیرفته است.

دفتر مطالعات مدیریت مرکز پژوهش های مجلس در پژوهشی با عنوان «بررسی گزارش شاخص دولت دیجیتال ۲۰۲۳ در کشور های عضو سازمان توسعه و همکاری های اقتصادی (OECD)» آورده که ظهور و گسترش عصر دیجیتال تحولات عمیقی در ساختار، مدیریت و مفهوم خدمات دولتی به وجود آورده است. عصر دیجیتال، به عنوان عصر ارتباطات باز شناخته می شود.

در این گزارش ذکر شده که دولت ها در این زمان باید به طور مؤثر در محیط های دیجیتالی به ارائه خدمات مؤثر بپردازند. بر این اساس در این گزارش به تحلیل و بررسی گزارش «شاخص دولت دیجیتال ۲۰۲۳» منتشر شده در سازمان توسعه و همکاری اقتصادی پرداخته شده است. این گزارش، از داده های ۳۸ کشور عضو این سازمان در سال های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ استفاده کرده و هدف آن سنجش میزان بلوغ دولت دیجیتال در این کشور ها است. سنجش میزان بلوغ دولت دیجیتال کشور ها در شش بُعد «دیجیتال براساس طراحی»، «داده محوری»، «دولت به مثابه سکو (پلتفرم)»، «شفافیت به صورت پیش فرض»، «کاربرمحوری» و «فعال بودن دولت در پیش بینی نیازها» انجام پذیرفته است.

در ادامه این گزارش بیان شده که نتایج گزارش نشان می دهد کشور ها در ابعاد «دیجیتال براساس طراحی»، «داده محوری» و «دولت به مثابه سکو (پلتفرم)» بهترین عملکرد را داشته اند و درضمن بُعد «فعال بودن دولت در پیش بینی نیازها» از پر چالش ترین ابعاد شناسایی شده در حوزه دولت دیجیتال است. در بخش پایانی گزارش، با توجه به تحلیل ها و نتایج به دست آمده، پیشنهاد ها و توصیه های سیاستی برای اجرا و پیاده سازی در کشور ارائه شده است.

یافته های کلیدی هم در این گزارش توضیح داده شده و آمده که سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، از دولت دیجیتال به عنوان «استفاده از فناوری های دیجیتال، به عنوان بخشی یکپارچه از راهبرد های مدرن سازی دولت ها، برای ایجاد ارزش عمومی» یاد می کند. پس از شیوع ویروس کووید-۱۹ چالش اصلی دولت ها برای ارائه خدمات بموقع به شهروندان و مشاغل بود و برای اینکه تحول دیجیتال در بلندمدت پایدار باشد به سنجش و ارزیابی در این حوزه احساس نیاز شد.

در ادامه این گزارش بیان شده که سازمان توسعه و همکاری اقتصادی با ارائه آخرین نسخه گزارش شاخص دولت دیجیتال در سال ۲۰۲۳ تلاش های انجام شده دولت ها را برای طراحی، پیاده سازی و اجرای تحول دیجیتال موفق در بخش دولتی نشان می دهد. گزارش مزبور داده های ۳۸ کشور عضو این سازمان طی سال های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ بوده که در سال ۲۰۲۲ جمع آوری شده است.

در این گزارش بیان شده که این گزارش بلوغ دولت دیجیتال کشور های عضو را در ۶ بُعد ارزیابی می کند که عبارتند از دیجیتال براساس طراحی، داده محوری، دولت به مثابه سکو (پلتفرم)، شفافیت به صورت پیش فرض، کاربرمحوری و فعال بودن دولت در پیش بینی نیاز ها است.

 در ادامه این گزارش آمده که در هریک از ابعاد مذکور کشور ها راه حل هایی را برای موفقیت پروژه تحول دیجیتال دولتی به کار گرفته اند. بررسی گزارش سازمان توسعه و همکاری اقتصادی راه حل های به کار گرفته شده دولت ها را نشان می دهد که می توان از آنها برای بهبود پروژه های تحول دیجیتال داخل کشور بهره مند شد. ابتکارات به کار گرفته شده برخی دولت ها در زمینه دولت دیجیتال براساس این گزارش، در بُعد دیجیتال براساس طراحی پروژه «جاده ایکس» کشور استونی، در بُعد داده محوری؛ اقدام های کشور کره جنوبی برای حفاظت از داده های شخصی؛ در بُعد دولت به مثابه سکو (پلتفرم)، آکادمی دیجیتال کشور کانادا و «نِم آیدی» کشور دانمارک؛ در بُعد شفافیت به صورت پیش فرض، سکوی ترویج مشارکت الکترونیکی کشور کلمبیا؛ در بُعد کاربرمحوری، سامانه «پوشه شهروندی» در کشور اسپانیا و در بُعد فعال بودن دولت در پیش بینی نیازها، هفت خدمت – رویداد با عنوان «زندگی تا پایان» کشور استونی است.

 
آخرین بخش گزارش پیشنهاد راهکار ها است. در این بخش بیان شده که در حوزه حکمرانی داده در سطح دولت به قوانین جدید مانند قانون حمایت و حفاظت از داده ها که لایحه آن در دستور کار دولت است و اصلاح برخی از قوانین موجود مانند قانون انتشار داده و اطلاعات و قانون مدیریت داده و اطلاعات نیاز است. بر این اساس، باید اقدام های اصلاحی و قانونگذاری انجام گیرد تا به تبع آن قوانین یکپارچه شده و بتوان حکمرانی داده را در کشور مدیریت کرد.

در ادامه این گزارش بیان شده که تدوین راهبردی داده محور در سطح ملی با هدف تسریع استفاده اخلاقی از داده ها در دولت به منظور تقویت سیاستگذاری بهتر و حل چالش های اجتماعی، توجه ویژه به قوانین و ارزش های عمومی مطابق قانون، ضروری است، برای مثال دولت در حوزه تأمین انرژی با هزینه های بسیار زیادی مواجه است، تدوین یک راهبرد داده محور در حوزه انرژی و استفاده از داده های مربوط به این حوزه، موجب بهبود سیاستگذاری ها در این حوزه و کاهش هزینه های دولت خواهد شد.

در این گزارش ذکر شده که یکی از معیار های بین المللی که سطح آمادگی دولت های الکترونیک را در جهان می سنجد، شاخص توسعه دولت الکترونیک است. یکی از مؤلفه های مهم این شاخص، مشارکت دیجیتال یا شاخص مشارکت الکترونیکی است. در راستای تحقق اهداف قانون برنامه هفتم پیشرفت، به منظور ارتقای جایگاه ایران در شاخص توسعه دولت الکترونیک، طراحی ابزار های دیجیتالی ضروری تلقی می شود که با آن بتوان مشارکت شهروندان را در حوزه های اطلاع رسانی و تصمیم گیری جامعه افزایش داد. به عنوان مثال طراحی یک پلتفرم برخط دولتی که در آن بخش های مختلف جامعه مانند کارکنان دولت، دانشگاهیان و دانشجویان بتوانند در زمینه های سیاستگذاری با دولت در تعامل باشند.

در گزارش دفتر مطالعات مدیریت مرکز پژوهش ها آمده که تهیه و تدوین یک راه ارتباطی برخط به منظور اطلاع رسانی الکترونیکی به شهروندان توسط دولت درخصوص اعلام نتایج و پیشرفت های پروژه های دولتی اعم از پروژه های حوزه های فناوری، سلامت، عمرانی، فرهنگی، اجتماعی و… که در درست اقدام است.

در آخرین بند از پیشنهاد این مرکز بیان شده که در راستای انتشار داده و اطلاعات به صورت شفاف و برخط، تا توسعه و تقویت زیرساخت ها و سیستم های دولتی در کشور ازجمله تقویت ضمانت اجرای قانون و درنظر گرفتن مجازات، بهبود و جایابی دقیق دبیرخانه کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، راه اندازی مرکز تلفن یا مرکز مشاوره در دبیرخانه اجرایی برای راهنمایی مردم و مؤسسه ها، افزایش آگاهی عمومی جامعه نسبت به قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، تعیین واحد سازمانی با وظایف شفاف در مؤسسه های مشمول قانون برای تفویض اختیار پاسخ به درخواست های مکرر و به روزرسانی فنی سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات برای رفع مشکلات انتشار داده به صورت شفاف نیاز است.