خنجر از پشت ترامپ و نتانیاهو به اردوغان؟!/ نقش مداخلات خارجی در اعتراضات ترکیه

جواد مرشدی: چهارشنبه گذشته بود که اکرم امام اوغلو شهردار استانبول و رقیب اصلی اردوغان در انتخابات ۲۰۲۸ به اتهام همکاری با گروه های تروریستی و فساد یک روز یعد از ابطال مدرک تحصیلی اش بازداشت و از شرکت در رقابت های انتخاباتی محروم شد.

محرومیتی که نه تنها در بین نمایندگان حزب حاکم و حزب جمهوری خلق در پارلمان ترکیه منجر به درگیری لفظی و حتی پرتاب اشیاء به سوی یکدیگر شد بلکه موجی از اعتراضات خیابانی و بازداشت هزاران نفر از معترضین را در پی داشت.

در این بین حزب جمهوری خواه خلق ترکیه بیکار ننشست و اکرم امام اوغلو را به عنوان تنها نامزد این حزب در انتخابات ریاست جمهوری آینده ترکیه معرفی کرد و در یک انتخابات مقدماتی ۱.۶ میلیون از ۱.۷ میلیون عضو این حزب به نفع امام اوغلو به عنوان نامزد خود در انتخابات ریاست جمهوری آینده رای دادند.

همچنین علاوه بر رای رسمی اعضای حزب میلیون ها نفر هم در صندوق های رای گیری که تحت عنوان صندوق های همبستگی در سراسر ترکیه برگزار شد به طور نمادین به نفع امام اوغلو رای دادند.

اوزگور اوزل رهبر حزب جمهوری خلق این رای نمادین را معیاری برای میزان محبوبیت امام اوغلو نه فقط در بین طرفداران حزب و ساکنان استانبول بلکه در بین همه مردم ترکیه دانست.

خبرگزاری “https://www.khabaronline.ir/news/2041744/مجله عصر نو”در گفتگو با احسان موحدیان کارشناس روابط بین الملل به اتفاقات اخیر ترکیه و ریشه های آن پرداخته است. این استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه از کاهش محبوبیت اردوغان و نگرانی وی از رای نیاوردن در انتخابات آتی برایمان می گوید. مشروح این گفتگو را بخوانید:

آثار و پیامدهای بازداشت اکرم امام اوغلو در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ترکیه را چگونه ارزیابی می کنید؟

مسئله اصلی این است که محبوبیت اردوغان رو به کاهش بوده و نگران رای نیاوردن در انتخابات است. اردوغان در دور قبل نیز با ارائه یک سری مشوق های اقتصادی و افزایش حقوق و استفاده از ظرفیت مهاجران سوری به سختی و لب مرزی رای پیروزی آورد. اردوغان در انتخابات شهرداری استانبول و آنکارا موفق نبود و وقتی در سال ۲۰۲۳ انتخابات برگزار شد خواهان بازشماری آرا شد. تنها اتفاقی که افتاد این بود که رای امام اوغلو بیشتر شد. لذا اردوغان که خودش شهردار استانبول بوده و با استفاده از محبوبیتی که از طریق شهرداری استانبول به دست آورده رئیس جمهور شده می داند که مفهوم این اتفاقات چیست.

یعنی با فرض اینکه کار از دست حزب عدالت و توسعه خارج می شود و به دست احزاب رقیب و بخصوص حزب جمهوری خواه خلق می افتد نگران این اتفاقات است؟

بله و این برای اردوغان خیلی نگران کننده است و وقتی نمی تواند از محبوبیت رقبا جلوگیری کند و آنها را از صحنه به در کند برای حذف آنها تلاش می کند.

نظرتان در مورد اقدام اردوغان در مورد تحصیل امام اوغلو و اتهام همکاری او با تروریسم و فساد چیست؟

اردوغان می خواهد به “پ ک ک” کنایه بزند در حالی که خودش می خواهد با “پ ک ک “فضا را آرام و صلح ایجاد کند. ما باید به عقبه این رفتارها نگاه کنیم زمانی که جناح اردوغان در سال ۲۰۰۳ که قدرت را در دست گرفتند تلاش کردند که همه قدرت را با خودشان همراه کنند و در تلاش بودند تا با کردها و کارتل های بزرگ اقتصادی همراه شوند تا نیروهای طرفدار آتاتُرک و سکولار را کنار بزنند. بعد اردوغان تصمیم به نزدیکی به اتحادیه اروپا گرفت و موفق شد ارتش که یک نهاد تاثیر گذار در سیاست بود را کنار بزند و بعد از تحولات ۲۰۱۶ نیز ارتش و نیروهای طرفدار گولن را بیشتر ضعیف کرد و در واقع همه نیروها از قوه قضاییه تا انتظامی و پلیس را کنار زد و افراد خود را گمارد.

در حوزه بین الملل چطور؟

اردوغان تصور می کرد می تواند سوریه را بگیرد و با زدن کریدور در آنجا از قطر کمک مالی بگیرد و همه را همراه کند و ایران را کنار بزند و بابت کنار زدن ایران از همراهی اسرائیل برخوردار شود و از تل آویو امتیاز بگیرد و به آمریکایی ها بگوید من نیروی متعادل کننده و رهبر غرب آسیا هستم و آنها را با خود همراه کند که هیچ کدام از اینها اتفاق نیفتاد. ترکیه خود هزاران مشکل اقتصادی داردو بار سوریه نیز بر دوش آن افتاده است نیروهای سوریه هر کدام ساز خود را می زنند و ظاهرا آمریکا نیز با سیاست های ترکیه در سوریه همراه نیست و به دنبال منافع خودش است و اسرائیل هم می خواهد در سوریه پیشروی کند و زیر ساخت های این کشور را نابود کرده است و به ترکیه نگاه خوبی ندارد و رفتار های ترکیه را تهدید می بیند و می خواهد ترکیه را در سوریه محدود کند. از سوی دیگر قطر در سوریه سرمایه گذاری نکرد و امارات و عربستان هم قطعا از رفتارهای ترکیه در سوریه نگران هستند. همچنین در قفقاز هم ترکیه موفق به انجام آن کارهایی که می خواست در مورد کریدور زنگزور و محاصره ایران و … انجام دهد نشد. چالش با کردها هنوز وجود دارد و آنها هنوز دست از اسلحه برنداشته اند و از طرفی بدهی خارجی هم زیاد شده است و در این شرایط انفجاری اردوغان برای اینکه عرصه سیاسی را نبازد رقیب اصلی خود را بازداشت کرده است و مردم با دیدن این شکست ها به نقطه جوش رسیده اند و به خیابان ها ریخته اند. آنها از شرایط اقتصادی و سیاست خارجی ترکیه راضی نیستند.

نقش مداخلات خارجی در اتفاقات اخیر ترکیه را چگونه می بینید؟

بنظر می رسد آمریکا و اسرائیل در پشت صحنه از مخالفان حمایت می کنند و بر عیله اردوغان گام بر می دارند. انگلستان حامی اردوغان است و اگر رفتارهای اردوغان را بررسی کنیم می بینیم که همواره منافع انگلستان را تامین می کرده است چه در حوزه بحث های کریدوری و انرژی و چه درحوزه مسال امنیتی و اطلاعاتی و اقتصادی. ولی بنظر می رسد سیاست هایی که اردوغان در سوریه داشته است باعث نارضایتی آمریکایی ها و اسرائیل شده است و موجب شده تا شاهد رویارویی اردوغان با آمریکا و بخصوص اسرائیل باشیم.

بر چه اساس بر این باور هستید؟

با تغییر دولت آمریکا شاهدیم که آمریکایی ها در تلاش هستند تا دولت های همسو با سیاست های خود را سر کار بیاورند و این موضوع در توئیت های ایلان ماسک مشخص است مثل توئیت هایی که اخیرا برای دولت آلمان منتشر کرده است. اینطور به نظر می رسد بعد از اینکه ترکیه بر سوریه مسلط شده است اسرائیلی ها احساس می کنند باید یک جدال نهایی با ترک ها داشته باشند و این رقیب را حذف کنند. ترکیه عثمانی گری و پان تورانیسم را برای تبدیل شدن به قدرت منطقه ای بکار گرفته و اسرائیل که می خواهد این موفقیت خود در منطقه و تداوم حضور خود را تثبیت کند ترکیه را خطر جدی در مقابل خود می بیند و احساس می کند این کشور می تواند در برابر آنها ایستادگی کند آنها می خواهند ترکیه را در مرزهای خود محبوس کنند.

با توجه به اتفاقات داخلی ترکیه آیا اردوغان موفق به پیشبرد طرح های منطقه ای خود خواهد شد؟

با این وضعیت اردوغان نمی تواند این طرح های منطقه ای را پیش ببرد ضمن اینکه اصولا ترکیه وزن کافی برای پیشبرد این طرح ها را ندارد. قبلا مشکلات اقتصادی بود که ادامه پیدا کرده است و الان هم تنش های داخلی دامن گیر اردوغان شده و از سوی دیگر در حال حاضر تقریبا اردوغان با بیشتر همسایگان خود در تنش است و اخیرا هم دیدیم رسانه های آذربایجان هم پوشش جدی اعتراضات ترکیه را آغاز کرده اند.

با توجه به اینکه آذربایجان متحد ترکیه است و نباید کاری کند که اردوغان را ناراحت کند ولی چرا الان به پوشش این اعتراضات پرداخته است؟

بنظر می رسد در این ماجرا می توانیم نقش اسرائیل را ببینیم چون قبل از این بارها اسرائیل از آذربایجان خواسته بود تا کمک کند مواضع ترکیه به اسرائیل نزدیک تر شود و ترکیه همراهی بیشتری با اسرائیل داشته باشد. از این رو شاید چون اسرائیل از مواضع ترکیه در سوریه راضی نیست از آذربایجان خواسته است تا این موضع گیری را انجام دهد. در مجموع بنظر می رسد الان ترکیه عرصه رویارویی آمریکا و اسرائیل با انگلیسی ها شده و اردوغان شرایط دشواری را در پیش خواهد داشت.

آیا در انتخابات آتی ریاست جمهوری ترکیه اردوغان  پیروز خواهد شد و مجددا مسند قدرت را در دست خواهد گرفت یا خیر؟

بستگی به رقیب او دارد. اگر قرار باشد حزب جمهوری خواه و احزاب دیگر افرادی دارای کاریزما را نتوانند معرفی کنند شرایط پیچیده خواهد شد واقعا از الان پیش بینی کردن خیلی سخت است.

پیش بینی شما از آینده اکرم امام اوغلو چیست؟

خیلی سخت است ولی او از همکاری با گروه های تروریستی تبرئه شد و باید منتظر بمانیم تا ببینیم تکلیف مدرک دانشگاهی وی چه خواهد شد و آیا امکان اینکه آن را احیا کند و در انتخابات شرکت کند وجود دارد یا خیر.

چنانچه شرایط ترکیه به سمت بی ثباتی بیشتری پیش برود آیا امکان اینکه دادستانی ترکیه برای ایجاد آرامش مبادرت به آزادی امام اوغلو کند وجود دارد؟

این احتمالی است که می توان پیش بینی کرد شاید شرایط حبس را عوض کنند و به هر حال اردوغان که تا اینجا کوتاه آمده و مثلا اتهام همکاری با گروه های تروریستی را کنار گذاشته چنانچه شرایط وخیم تر شود شاید بواسطه ایجاد آرامش احتمالا شرایط را سهل تر کند. باید دید سُمبه آمریکا و اسرائیل چقدر پرزور خواهد بود و این اعتراضات خیابانی چه مدت ادامه پیدا خواهد کرد.

311212