۱۰ شهریور در دنیای علم چه خبر؟

تقویم علم؛

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری ها، کشف ها و حتی زادروزها و درگذشت های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۱۰ شهریور برابر ۳۱ آگوست را ورق می زنیم.

***

شیخ بهایی

۱۰ شهریور ۱۰۰۰ خورشیدی، بهاءالدین محمد بن عزالدین حسین بن عبدالصمد بن شمس الدین محمد بن حسن بن عاملی جبعی، معروف به شیخ بهایی درگذشت. این عالم و عارف اخترشناس، ریاضی دان و شاعر سده های نهم و دهم هجری، حدود ۱۲۳ کتاب و رساله به رشته تحریر درآورد. بهایی از اولین اخترشناسانی در جهان اسلام بود که امکان حرکت زمین را پیش از انتشار نظریه کوپرنیک پیشنهاد کرد. سازمان آموزشی، علمی، فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در سال ۲۰۰۹ که سال نجوم نامگذاری شده بود در بزرگداشت خدماتی که شیخ بهایی به دانش اخترشناسی کرده بود نام این دانشمند ایرانی عرب تبار زاده شده در لبنان را در فهرست مفاخر ایران و لبنان ثبت کرد.

زلزله بوئین زهرا

۱۰ شهریور ۱۳۴۱ خورشیدی، زلزله ای به بزرگی ۷.۲ ریشتر، شهرستان بوئین زهرا در استان قزوین را لرزاند که در اثر آن، بیش از ۱۲هزار نفر جان باختند، بیش از ۲هزارو۸۰۰ نفر مجروح شدند، بیش از ۲۱هزار خانه مسکونی و بسیاری بناهای تاریخی شهر به ویژه قلعه رودک تخریب شد و علاوه بر بوئین زهرا، بیش از ۳۰۰ روستای مجاور آسیب دید یا ویران شد. پس از زمین لرزه اصلی، هزاران پس لرزه رخ داد که بزرگترین آنها به بزرگی ۶.۸ ریشتر داشت. مناطقی که در اثر این زمین لرزه و پس لرزه های بعدی بیشترین آسیب را دیدند می توان به بوئین زهرا، دانسفهان، آراسنج، رودک و ایلدرچین اشاره کرد. این زمین لرزه با گسلشی که به گونه ای ناپیوسته از باختر ایپک تا نزدیکی ایلدرچین، در مسافتی حدود ۸۰ کیلومترکشیده شده است همراه بود.

بارش شهابی آلفا ارّابه رانی

۱۰ شهریور، همه ساله اوج بارش شهابی آلفا ارّابه رانی یا بارش شهابی عیّوقی است. کانون این بارش شهابی که همه ساله بین ۳ تا ۱۵شهریور فعال است نزدیک ستاره آلفا ارابه ران (عیّوق) یکی از ستاره های صورت فلکی ارابه ران است که در نیمکره شمالی آسمان بالای سر صورت فلکی گاو قرار دارد. شهاب های این بارش با سرعت متوسط ۶۶ کلیومتر بر ساعت حرکت می کنند و در شب های اوج، معمولا حدود ۱۰ شهاب در ساعت دیده می شود. خاستگاه اصلی این بارش شهابی، دنباله دار C/1911 N1 Kiess است.

پایه گذار آنالیز تابعی مدرن ریاضیات

۳۱ آگوست ۱۹۴۵ میلادی برابر با ۱۰ شهریور ۱۳۲۴ خورشیدی، استفان باناخ، ریاضیدان لهستانی که آنالیز تابعی مدرن را پایه گذاری کرد درگذشت. باناخ همچنین به توسعه نظریه فضاهای برداری توپولوژیکی کمک کرد. علاوه براین، او در اندازه گیری نظری و ادغام نظریه مجموعه ها و سری های متعامد مشارکت داشت. باناخ در پایان رساله ای که در سال ۱۹۲۰ نوشت، آنچه را که امروزه فضای باناخ نامیده می شود، به طور بدیهی تعریف کرد. این ایده تقریباً در همان زمان ازسوی دیگران هم مطرح شد (برای مثال وینر این مفهوم را مطرح کرد اما نظریه اش را توسعه نداد). جبرهای باناخ هم به نام او نامگذاری شدند. اهمیت کارهای این دانشمند لهستانی در این است که او یک نظریه سیستماتیک از آنالیز عملکردی را توسعه داد.