پای سرباز اوکراینی روی خاک روسیه می ماند؟

جنگ از پشت عینک واقع بینی؛

گروه سیاسی خبرگزاری علم و فناوری آنا، حمله اوکراین به کورسک واقع در غرب روسیه که در ششمین روز از ماه میلادی اوت (آگوست) اتفاق افتاد، نه تنها غافلگیرکننده بود، بلکه ازاین جهت که می توانست حافظه تاریخی روس ها را قلقلک دهد، حساب شده انجام شد.

واقع در ۴۰۰ کیلومتری مسکو، شهر کورسک محل رویارویی بزرگترین جنگ تاریخ معاصر است که به نقطه عطفی در صحنه نبرد های میدانی اروپا تبدیل شد. در این نبرد که به «نبرد تانک ها» نیز معروف است و در جریان جنگ جهانی دوم (۱۹۴۳) به وقوع پیوست، سه هزار تانک آلمانی به مصاف ۵ هزار تانک روسی رفتند. این نبرد درنهایت به پیروزی شوروی سابق منجر شد.

بااین حال، حمله به کورسک، برای خود اوکراینی ها هم غافلگیرکننده بود، چراکه برخلاف انتظارشان با واکنش خونسردانه مسکو مواجه شد. شاید عدم عجله «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه برای آزادی تمامیت ارضی بابت این است که حافظه تاریخی او هم خوب کار می کند: آن سال نبرد تانک ها با پیروزی شوروی سابق به پایان رسید.

برای رقبای غربی پوتین، شکست او در جنگ اوکراین حالت ایدئالی است اما تاریخ نشان داده که روسیه نه بابت فشار های خارجی که بیشتر تحت تأثیر ازهم گسیختگی داخلی دچار شکست می شود

هنوز نمی توانیم با اطمینان به این سؤال پاسخ دهیم که آیا «در میز مذاکره احتمالی با روسیه، کورسک به برگ برنده اوکراین تبدیل می شود یا نه»؛ اما تا اینجای کار، یک چیز کاملاً مشخص است: کی یف در تحقق هدف اولیه خود مبنی بر انحراف نیرو های روس از پیشروی در جبهه شرق اوکراین شکست خورده است، چون برخلاف انتظار، روسیه آزادسازی اراضی کورسک را به وقتی دیگر (نهایتاً اوایل اکتبر) موکول کرد و به نیرو ها دستور عقب نشینی از شرق اوکراین را نداد.

اما کی یف در حمله به اوکراین، دست کم سه هدف دیگر را نیز دنبال می کند: 

*گرفتن امتیاز برای وادار کردن روسیه به نشستن پشت میز مذاکره یا دست کم بالا بردن قدرت چانه زنی در صورت برگزاری هرگونه مذاکرات صلح. این در حالی است که روسیه می گوید حمله به کورسک احتمال هرگونه صلح را محال کرده است.

*قانع کردن متحدان غربی به اینکه کمک های نظامی شان به کی یف بیهوده نیست. البته تحقق این هدف هم تا حد زیادی در گرو نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و دوام آوردن سکان کاخ سفید در دست حزب دموکرات است؛ چراکه حزب جمهوری خواه – که نمایندگی آن در رقابت ۲۰۲۴ را دونالد ترامپ به عهده دارد، اتمام جنگ و صرفه جویی در هزینه را به کمک نظامی به کی یف مقدم می داند.

*القای حس امید به مردم اوکراین که بعد از دو سال و نیم جنگ، امیدی به پایان آن ندارند. این را هم فراموش نکنیم که حمله به کورسک فقط یک مانور نظامی نیست، بلکه بیانیه ای از جانب اوکراین است مبنی بر اینکه نبرد همچنان ادامه دارد و میدان به طور کامل به روسیه واگذار نشده است.

در این میان، اینکه اوکراینی ها تا ۴۰ کیلومتری نیروگاه هسته ای کورسک (دومین نیروگاه بزرگ روسیه) پیش رفته اند هم برای آنها دو هدف بالقوه را به وجود می آورد:

۱. به آنها علاوه بر کارت «اشغال اراضی روسیه»، امید استفاده از کارت «تصرف نیروگاه هسته ای» را هم می دهد که می تواند جبران تصرف نیروگاه هسته ای «زاپرویژیا» از سوی روسیه باشد.

میزان موفقیت یک تهاجم را بر اساس تأثیر های راهبردی و عواقب بلندمدت ارزیابی می کنند. با این اوصاف، اگرچه پیشرفت اولیه محدود به نظر می رسد، معیار ارزیابی واقعی، توانایی اوکراین در حفظ اراضی اشغال شده است

۲. دایره حضور نیرو های محدود اوکراین را گسترده تر می کند و به آنها مجال گریز از حلقه محاصره روسیه را می دهد به ویژه آنکه با توجه به عدم شتاب زدگی مسکو در بیرون راندن اوکراینی ها، مدت حضور آنها در خاک روسیه بیشتر از آن چیزی است که قبلاً پیش بینی کرده بودند.

برای رقبای غربی پوتین، شکست او در جنگ اوکراین حالت ایدئالی است که بهتر است محقق نشود، چراکه این گزینه می تواند رئیس جمهور روسیه را به فشردن دکمه آغاز جنگ سوم جهانی که به احتمال زیاد از نوع هسته ای است، سوق دهد.

از آن گذشته، تاریخ نشان داده که روسیه نه بابت فشار های خارجی که بیشتر تحت تأثیر ازهم گسیختگی داخلی دچار شکست می شود. برای مثال، روسیه بعد از وقوع انقلاب ۱۹۲۷ از جنگ جهانی اول خارج شد یا بعد از فروپاشی شوروی سابق در سال ۱۹۸۹، به جنگ افغانستان خاتمه داد.

در حال حاضر، حتی دشمنان پوتین هم به این واقعیت اشراف دارند که او به رغم برخی مخالفت ها که در هر حکومتی رایج است، از موقعیت خوبی در روسیه برخوردار است. 

میزان اثرگذاری حمله اوکراین به کورسک به برهم کنش عوامل متعددی ازجمله توان نظامی، دوام حمایت های خارجی و بینش راهبردی وابسته است. بعد از تصاحب اراضی روسیه، اوکراین باید از خود بپرسد که آیا از تداوم نوآوری در صحنه نبرد، تاب آوری و صبر راهبردی لازم برای حفظ دستاوردهایش برخوردار است؟

البته ازآنجاکه با عینک واقع بینی به مسئله نگاه می کنیم، قصد نداریم ضدحمله اوکراین به کورسک را بی اهمیت جلوه دهیم. تاریخ نشان داده که میزان موفقیت یک تهاجم را نه بر مبنای دستاورد های اولیه که بر اساس تأثیر های راهبردی و عواقب بلندمدت ارزیابی می کنند. با این اوصاف، اگرچه پیشرفت اولیه محدود به نظر می رسد، معیار ارزیابی واقعی توانایی اوکراین در حفظ اراضی اشغال شده است.

از سوی دیگر، روسیه هم نشان داده که به رغم ناکامی های موردی، دشمنی خارق العاده با منابع عظیم و اراده تاب آوردن در برابر شکست های بزرگ است. تا ماه دسامبر فاصله زیادی نمانده و به قول ترامپ «روسیه جنگجوی زمستان است»؛ جنگجویی که آلمان ها و ناپلئون را شکست داد. زمستان روسیه که از راه برسد، نه تنها راهبرد نظامی که زیرساخت ها، زنجیره تأمین و اراده هر دو طرف جبهه جنگ به چالش کشیده می شود.