ممنوعیت مازوت سوزی؛ هوای اراک، اصفهان و البرز پاک تر می شود؟

مازوت یا نفت کوره، یکی از محصولات جانبی فرایند پالایش نفت خام است که عمدتاً در نیروگاه های حرارتی و صنایع سنگین برای تأمین انرژی به کار می رود. این سوخت سنگین به دلیل داشتن گوگرد و سایر آلاینده ها، هنگام سوختن، مقادیر بالایی از آلاینده های مختلف از جمله دی اکسید گوگرد، اکسید های نیتروژن و ذرات معلق را وارد هوا می کند و این آلاینده ها به طور مستقیم بر کیفیت هوا و سلامت شهروندان تأثیر می گذارند و از عوامل اصلی آلودگی هوا در فصول سرد سال محسوب می شوند.

به دلیل کمبود گاز طبیعی به عنوان سوخت پاک تر، نیروگاه های بزرگ کشور همچون نیروگاه منتظرقائم، نیروگاه های اطراف اصفهان و اراک، به استفاده از مازوت روی آورده اند که پیامد های زیست محیطی جدی در پی دارد. این مناطق به دلیل موقعیت جغرافیایی و صنعتی خود، از قبل نیز با مشکلات زیست محیطی و آلودگی هوا دست به گریبان بوده اند و مصرف مازوت در نیروگاه ها، وضعیت را بحرانی تر کرده است.

طبق آمار های منتشر شده، سهم مازوت در آلودگی هوا در کلانشهر های ایران حدود ۳۰ درصد تخمین زده شده است. به عنوان مثال، در شهر اراک که به عنوان یکی از آلوده ترین شهر های ایران شناخته می شود، بخش عمده ای از آلودگی هوا مربوط به سوخت مازوت در نیروگاه های اطراف شهر است. در اصفهان نیز این وضعیت مشابه است، به گونه ای که ساکنان این شهر طی سال های اخیر با روز های بیشتری از آلودگی شدید هوا روبرو بوده اند. همچنین نیروگاه منتظرقائم که از بزرگترین نیروگاه های کشور به شمار می رود، به دلیل استفاده از مازوت، سهم زیادی در افزایش آلودگی هوای تهران و البرز دارد و به صورت سالانه مقادیر بالایی دی اکسید گوگرد و ذرات معلق را وارد اتمسفر می کند.

آلاینده های ناشی از مازوت نه تنها باعث افزایش بیماری های تنفسی، قلبی و عروقی در جمعیت عمومی می شوند، بلکه محیط زیست و منابع طبیعی را نیز تحت تأثیر قرار می دهند. دی اکسید گوگرد و اکسید های نیتروژن حاصل از احتراق مازوت در هوا واکنش های شیمیایی پیچیده ای را ایجاد کرده و به تشکیل ذرات معلق ریز و باران های اسیدی منجر می شوند که اثرات مخربی بر جنگل ها، خاک و حتی آب های سطحی دارد.

همچنین، افزایش مصرف مازوت در نیروگاه های ایران برخلاف سیاست های کاهش آلودگی هوا و تعهدات زیست محیطی کشور در مجامع بین المللی است. به گفته کارشناسان محیط زیست، جایگزینی این سوخت آلاینده با انرژی های پاک مانند گاز طبیعی و منابع تجدیدپذیر، نیازمند برنامه ریزی های دقیق و بودجه گذاری کافی است.

بر اساس گزارش های اخیر، میزان ذرات معلق در هوا در اراک و اصفهان در فصول سرد سال به چندین برابر حد مجاز رسیده است که این امر با مصرف بالای مازوت در نیروگاه ها همزمان بوده است. این وضعیت نشان دهنده ی ضرورت بازبینی در سیاست های مصرف سوخت نیروگاهی کشور است تا علاوه بر حفظ سلامت عمومی، به حفاظت از محیط زیست و کاهش آلودگی هوا نیز کمک کند.

ممنوعیت مازوت سوزی در ۳ نیروگاه

دست و پنجه نرم کردن شهر های با مازوت در سال های اخیر نیز ادامه داشت و اقدامی درخصوص کاهش مصرف مازوت و یا حذف آن انجام نشده بود. درحالی که انتظار می رفت که این معضل را در فصول سرد امسال و همزمان با افزایش ناترازی گاز در کشور باز هم شاهد باشیم، روز چهارشنبه در دومین جلسه کارگروه ملی آلودگی هوا در دولت چهاردهم اتفاق بزرگی افتاد و یکی از خروجی های این جلسه “ممنوعیت مصرف مازوت در در نیروگاه های شازند اراک، شهید منتظری اصفهان و منتظرقائم البرز” بود.

در همین رابطه، شینا انصاری؛ رییس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: دستور توقف مازوت سوزی در سه نیروگاه کشور (نیروگاه های شازند اراک، شهید منتظری اصفهان و منتظرقائم البرز) صادر شد. هوای پاک حق همه شهروندان است. از حمایت دکتر پزشکیان برای حفاظت از محیط زیست سپاسگزارم. امیدواریم تلاش دولت برای رفع ناترازی انرژی در آینده ای نزدیک هم به بار بنشیند.

ممنوعیت استفاده از مازوت در سه نیروگاه اصلی شازند اراک، شهید منتظری اصفهان و منتظرقائم البرز یکی از اقدامات مهم دولت چهاردهم برای کاهش آلودگی هوا و بهبود سلامت عمومی بوده است. این تصمیم پس از سال ها انتقادات گسترده از آثار زیان بار استفاده از مازوت در این نیروگاه ها گرفته شد. با توجه به ترکیب آلاینده های حاصل از سوخت مازوت، همچون دی اکسید گوگرد و ذرات معلق، آلودگی هوای شهر های مجاور این نیروگاه ها به سطوح خطرناکی می رسید و زندگی و سلامت میلیون ها نفر را تحت تأثیر قرار می داد.

از طرفی، این اقدام دولت چهاردهم با هدف تطابق با تعهدات بین المللی در زمینه کاهش آلاینده ها و حرکت به سمت منابع انرژی پاک تر انجام شده است. اکنون این نیروگاه ها به منابع جایگزین سوخت، از جمله گاز طبیعی، تجهیز شده اند که نقش مهمی در کاهش آلاینده های جوی ایفا می کند. اجرای این ممنوعیت، به عنوان یک گام کلیدی در مدیریت زیست محیطی کشور محسوب می شود و می تواند به کاهش میزان بیماری های تنفسی، قلبی و عروقی در این شهر ها کمک شایانی کند و همچنین نمونه ای از تلاش برای بهبود پایداری زیست محیطی در کشور باشد.

انتظار می رود که با تلاش دستگاه ها برای رفع ناترازی انرژی شاهد ممنوعیت سوزاندن این سوخت سمی در سایر نقاط کشور نیز باشیم.

مازوت در دیگر کشور ها

چندین کشور هنوز در نیروگاه های خود از مازوت به عنوان سوخت استفاده می کنند، اما این روند با توجه به نگرانی های زیست محیطی و تلاش های بین المللی برای کاهش انتشار آلاینده ها در حال تغییر است. برخی از کشور های در حال توسعه مانند هند، پاکستان، مصر، و کشور های آفریقایی که به گاز طبیعی یا منابع تجدیدپذیر به طور گسترده دسترسی ندارند، همچنان در نیروگاه های خود از مازوت استفاده می کنند. همچنین برخی کشور های آسیای مرکزی و خاورمیانه که منابع نفتی دارند، مانند عربستان سعودی و عراق، در برخی از نیروگاه ها از مازوت بهره می گیرند، هرچند این کشور ها نیز به تدریج در تلاش برای جایگزینی آن با گاز طبیعی یا توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر هستند.

در اروپا، استفاده از مازوت به شدت محدود شده و بیشتر در موارد اضطراری یا به عنوان سوخت پشتیبان در برخی کشور ها مانند ایتالیا و یونان استفاده می شود. با این حال، سیاست های زیست محیطی اتحادیه اروپا و قوانین سختگیرانه باعث شده اند که مصرف مازوت در اروپا به حداقل برسد و بیشتر به سمت انرژی های پاک تر مثل گاز طبیعی و انرژی های تجدیدپذیر مانند باد و خورشید حرکت کنند.