ببینید/ جمعیت ایران در سال ۲۱۰۰ به ۳۰ میلیون خواهد رسید

به گزارش مجله عصر نو همشهری آنلاین نوشت: «کاهش جمعیت در ایران یک ابربحران است.» این جمله ای است که مرضیه وحیددستجردی دبیر فعلی ستاد ملی جمعیت ایران درباره وضعیت جمعیت در ایران می گوید؛ ابربحرانی که برای حل آن مجلس در سال ۱۴۰۰قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت را تصویب کرد تا بتواند زوج های جوان را به فرزندآوری ترغیب کند اما با گذشت ۳سال این بحران همچنان به قوت خود باقی است.

شما خودتان چند فرزند دارید؟

۲دختر و ۲نوه دارم.

این تعداد فرزند شما با سیاست های جمعیتی که در دهه ۶۰بود همخوانی داشت؟

بله! در آن زمان سیاست های کنترل جمعیتی در کشور حاکم بود و سال ۱۳۶۸این سیاست ها به دنبال مصوبه مجلس اجرایی شد. ما هم تابع قانون بودیم.

خانم دکتر چه شد که در سال ۱۳۶۸ به شعار «فرزند کمتر زندگی بهتر» رسیدیم و امروز آن را نفی می کنیم؟

در بازه زمانی ۱۳۶۰تا ۱۳۶۲نرخ کلی باروری (تعداد فرزند به ازای هر زن در سن باروری) ۶.۸فرزند بود؛ یعنی هر زن ایرانی در سن باروری در آن زمان نزدیک به ۷فرزند به دنیا می آورد. دولت و مجلس با توجه به تعداد تولد فرزندان به این نتیجه رسیدند که وضعیت اجتماعی و اقتصادی متناسب با این جمعیت نیست و باید براساس مسائل اقتصادی برنامه ریزی شود. به این ترتیب سیاست های کلی جمعیتی پیگیری شد و قانونی که به دنبال آن تغییر سیاست ها به طور عملی اتفاق افتاد از سال ۱۳۶۸کلید خورد. دنیا هم چنین سیاست های کنترل جمعیتی را تجربه کرده است اما در ایران شاهد بودیم که در میان سال های ۱۳۶۸تا ۱۳۷۸تعداد فرزندان متولدشده به ازای زنان در دوره باروری از حدود ۷به زیر ۳فرزند رسید و این کاهش بسیار سریع اتفاق افتاد.

جهان این اتفاق را در دوره زمانی طولانی تر تجربه کرد؟

بله. به عنوان مثال نرخ باروری کلی در آمریکا از ۷فرزند به کمتر از ۳فرزند در بازه زمانی ۹۳سال رسید و انگلستان و ترکیه به ترتیب در ۷۰ و ۲۵سال این تغییر را رقم زدند.

چه شد که آقای پزشکیان شما را به عنوان دبیر ستاد ملی جمعیت معرفی کردند؟

بنده تخصصم جراحی زنان و زایمان است. در سال های اخیر متوجه کاهش تعداد زنان باردار شدم و در کنارش آمار و ارقام هم این مسئله را عیان کرد؛ بر همین اساس زمانی که به بنده پیشنهاد شد ابتدا به دلیل اینکه کار سنگینی بود تمایلی برای پذیرش آن نداشتم اما زمانی که جوانب مختلف قضیه را به من توضیح دادند و خواستند بنده در این سمت باشم احساس کردم که ما با توجه به اشراف بر موضوع می توانیم راهکارهای مناسبی را پیگیری کنیم؛ چراکه اقدامات مناسب با تحکم و دستور از بالا به پایین ممکن نیست. مسئله جمعیت در حقیقت ابربحران کشور است و شاید ما هیچ بحرانی را به اندازه جمعیت نداشته باشیم که چالش برانگیز باشد؛ حتی مسئله آب هم راهکارهای فراوانی برای حل مسئله دارد اما مسئله جمعیت چون یک مسئله چندوجهی است و به راحتی قابل حل نیست. تنها ما در دنیا با این مسئله روبه رو نیستیم. نزدیک به ۸۳کشور مثل ما زیر سطح جایگزینی جمعیت حرکت می کنند؛ بنابراین باید گفت که این یک ابربحران جهانی است.

شما در صحبت هایتان اشاره کردید که طی ۱۰سال نرخ باروری کاهش پیدا کرد؛ چرا این موضوع در برنامه های توسعه کشور مورد توجه مسئولان قرار نگرفت و چرا هیچ دولتی به این ابربحران فکر نکرده بود؟

زمانی که دوره گذشته را مرور می کنیم نزدیک به ۲۵ سال است که جمعیت ایران زیر سطح جایگزینی(۲.۱فرزند به ازای هر زن در سن باروری) است. اگر تولد فرزندان بالای سطح جایگزینی باشد همین جمعیت ۸۶میلیونی حفظ خواهد شد اما اگر به زیر این آمار برسیم به سمت کاهش جمعیت سیر خواهیم کرد. اگر نرخ باروری کلی را درنظر بگیریم در سال ۱۴۰۳این نرخ ۱.۶فرزند بود با توجه به اینکه جمعیت ما به شکل دائم رو به کاهش است این نرخ باروری کاهشی ادامه پیدا می کند. حرکت ۲۵ساله زیر سطح جایگزینی تنها محدود به ایران نیست بسیاری از کشورهای دنیا هم کاهش باروری را تجربه کرده اند.

چه کشورهایی چنین تجربه ای داشته اند؟

کشورهای اروپایی نزدیک به ۵۰سال است که زیر سطح جایگزینی حرکت می کنند؛ به طوری که در فرانسه نرخ باروری ۱.۵۹است و آنها با استفاده از مهاجرپذیری تا حدودی توانسته اند آمار خود را بهبود ببخشند. البته سیاست های مالی قوانین و… حمایتی برای خانواده ها ایجاد کردند اما اهرم اصلی شان مربوط به مهاجرپذیری بود. نرخ باروری در سایر کشورهای اروپایی کمتر از ۱.۴است.

در بحث فرانسه به مهاجران اشاره کردید. در برخی اخبار به این موضوع اشاره می شود که شاید ایران هم از این سیاست برای افزایش جمعیت استفاده کند؛ مثلا از طریق اتباع افغانستانی. آیا چنین نگاهی وجود دارد؟

نرخ باروری در کشوری مانند آمریکا۱.۶۱است و خیلی تفاوتی با ما ندارد اما چون جزو کشورهای ثروتمند است توانست این آمار را حفظ کند؛ علتش این است که آمریکایی های آفریقایی تبار زادوولد بیشتری می کنند و از سوی دیگر آمریکا مهاجرپذیر است اما تفاوت مهاجرپذیری آمریکا و فرانسه با ما این است که آنها مهاجران نخبه و تحصیلکرده را جذب می کنند. من معتقدم که ما نباید چنین سیاست هایی داشته باشیم؛ چراکه پنجره جمعیتی در ایران هنوز باز است و ۹.۵میلیون دختر و ۱۰میلیون پسر زیر ۱۵سال داریم. اگر برنامه ریزی های خوبی داشته باشیم سیاست های جمعیتی ما موفق خواهد بود. پنجره جمعیتی ایران در سال ۱۴۲۵بسته می شود و اگر فرصت سوزی نکنیم می توانیم از این موقعیت استفاده کنیم و دیگر نیاز به مهاجرپذیری نخواهد بود.

آماری در مورد میزان ناباروری در ایران دارید؟

آمار ما تقریبا با دنیا برابر است و نزدیک به ۱۰ تا ۱۵درصد زوج ها در کشور ما نابارور هستند. در حال حاضر تمام استان ها از مراکز درمان ناباروری بهره مند هستند.

قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بندهای قانونی مانند خرید خودرو واگذاری مسکن و… دارد. چقدر این قانون توانسته است به افزایش جمعیت کمک کند؟

داشتن قانون بهتر از بی قانونی است. ایران بدون شک با ابربحران جمعیت روبه رو خواهد شد و باید اقدامات درستی انجام دهیم. در مورد قوانین هم نقدهایی وجود دارد اما به طور کلی باید گفت که قانون چون نظارت دارد اگر به درستی اجرا شود موفقیتش بیشتر خواهد بود. قانون جوانی جمعیت ۷۳ماده و ۲۰۰تکلیف دارد و با توجه به محدودیت اعتبارات در ایران بهتر است که تعداد محدودتری از قوانین اولویت بندی و اعتبارات در این زمینه ها هزینه شوند که بدون شک موفقیت بیشتر نسبت به ۳سال گذشته رقم خواهد خورد.

یعنی شما بنا دارید مواد قانون جوانی جمعیت را کاهش دهید؟

باید اولویت بندی شود؛ اولا اینکه تسهیلات ازدواج و فرزندآوری که خیلی مهم است و در حال پرداخت هستیم را ادامه دهیم. مسکن برای مردان در فرزندآوری مهم است. همچنین اگر در قوانین اشتغال برای زنان که نیمی از کارکنان دولت هستند انعطاف ایجاد کنیم موانع فرزندآوری کمتر می شود؛ همانطور که دنیا این کار را کرده است. مثلا ترکیه سال ۲۰۲۵را سال خانواده معرفی و اعلام کرد که افراد می توانند نیمه وقت کار کنند که البته حقوقشان نصف می شود و خب این قانون برای خانواده از جهت کاهش هزینه پرستار کودک به صرفه است. البته درمورد مرخصی زایمان جزو سخاوتمندترین کشورهای دنیا هستیم و ۹ ماه مرخصی با ۷۰درصد حقوق می دهیم که خدا را شکر اخیرا مرخصی ۲هفته ای آقایان هم قرار است تصویب شود و اگر بتوانیم زمان آن را بیشتر هم می کنیم. بدین گونه ۲اتفاق می افتد؛ هم ارتباط پدر با فرزند مستحکم تر می شود و هم زن وقتی می بیند که همسرش در کنار او فرزندداری می کند برای بارداری دوم تشویق می شود. همچنین ما باید مسئله مهدکودک را حل کنیم؛ موضوعی که در قانون به آن اشاره مستقیم شده است. الان فقط ۳۲دستگاه مهدکودک دارند که تعدادی از آنها از سابق فعالیت داشتند. از طرفی کمک هزینه مهدکودک ۳۰۰هزار تومان است. در مجموع ما دنبال این هستیم که بیشتر به چنین مواد قانونی پرداخته شود.

در جایی از صحبت هایتان به رویکرد سیاست های کلان جمعیتی نظام اشاره کردید و گفتید که رویکرد در بحث افزایش جمعیت فقط کمی نیست و اتفاقا کیفی است؛ این در حالی است که در ماده۵۳ قانون جوانی جمعیت بحث حذف غربالگری جنین را داریم که از سال ۱۴۰۰در حال اجراست. آیا شما با این ماده قانونی موافقید و بررسی کرده اند که حذف غربالگری جنین چه تأثیری بر سلامت نوزادان متولد شده در ۳سال گذشته داشته است؟

مسئله سلامت جنین یک مسئله علمی است. ما یک غربالگری اولیه داریم که یک سونوگرافی و آزمایش خون است که هفته دهم یا یازدهم انجام می شود؛ غربالگری دوم هم با همان روش در هفته شانزدهم صورت خواهد گرفت. وقتی یک مادری این دوغربالگری را که بخشی از هزینه آن را بیمه ها پرداخت می کردند انجام می داد خیالش راحت می شد که فرزندش سالم است؛ پس بنابراین به نظر من این سیاست درستی است که غربالگری انجام شود؛ چراکه فرد اطمینان پیدا می کند فرزندش سالم است و تشویق می شود که فرزند بیاورد. درواقع ترس و واهمه او از اینکه فرزندی با ناهنجاری ساختاری و ژنتیک دارد می ریزد و می داند که اگر فرزندش مشکل داشته باشد می تواند از قوانین سقط درمانی استفاده کند. پس تأکید دارم که غربالگری ضدسیاست های جمعیتی نیست غربالگری مشوق سیاست های جمعیتی است. برای مثال در مورد سندرم داون که شیوع زیر نیم درصدی دارد بالای ۹۹.۷ از زنان باردار خیالشان راحت می شود که فرزندشان سالم است و دنبال سقط درمانی نمی روند. پس غربالگری برای سیاست های جمعیتی خوب است. آنچه در قانون از سوی نمایندگان مجلس نوشته شد این بود که غربالگری جنین را به طور کامل حذف کنند که خوشبختانه با توضیحاتی که ما در جلسات مختلف دادیم این غربالگری هم اکنون در قانون هست.

یعنی ماده ۵۳ در قانون جوانی جمعیت که حذف غربالگری بود با مشورت شما و همراهی مجلس تغییر کرد؟

الان هیچ اجباری از سوی پزشک برای غربالگری صورت نمی گیرد. فقط پیشنهاد می شود و چون ۹۹درصد زنان تمایل به آن دارند انجام می دهند؛ درحالی که نمایندگان فکر می کردند که ماما یا پزشک غربالگری را اجبار می کند. الان امکان انجام غربالگری وجود دارد. اگر آزمایش قطعی نشان داد که جنینی دارای سندرم داون است آن وقت پزشک مادر را به پزشکی قانونی ارجاع می دهد و به کمیته ای که یک قاضی و ۲متخصص دارد معرفی می شود و ظرف یک هفته پرونده را بررسی می کنند و نتیجه را می گویند.

ببینید: جمعیت ایران در سال ۲۱۰۰ به ۳۰ میلیون خواهد رسید

انتهای پیام